به گزارش اقتصادما به نقل از ایسنا، ماهی تیلاپیا، گونه‌ای آبزی از خانواده سیچلایدها، بومی مناطق شرقی آفریقا، به‌ویژه کنیا است. این ماهی که در آب‌های شیرین و گاهی شور زندگی می‌کند، به دلیل ویژگی‌هایی مثل رشد سریع، نیاز کم به اکسیژن، مقاومت در برابر بیماری‌ها و توانایی تطبیق با شرایط مختلف محیطی، از قرن بیستم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ماهیان پرورشی در جهان شناخته شد. 

تاریخچه پرورش تیلاپیا به حدود چهار هزار سال پیش بازمی‌گردد، زمانی که در مصر باستان و برخی مناطق دیگر به‌صورت ابتدایی پرورش داده می‌شد.

اما گسترش جهانی آن از نیمه دوم قرن بیستم آغاز شد، زمانی که ژاپنی‌ها آن را از مالزی به کشور خود بردند و به‌عنوان گونه‌ای پرورشی معرفی کردند.

امروزه تیلاپیا در بیش از ۱۴۴ کشور پرورش داده می‌شود و طبق آمار فائو، تولید جهانی آن به حدود ۶.۲ میلیون تن در سال رسیده است. کشورهای آسیایی مثل چین، اندونزی و فیلیپین و همچنین مصر از تولیدکنندگان اصلی این ماهی هستند.

در ایران، پرورش تیلاپیا از سال ۱۳۹۷ با مجوز سازمان حفاظت محیط زیست در مناطق کویری، به‌ویژه در استان یزد، آغاز شد.

یزد به دلیل شرایط اقلیمی و امکان استفاده از آب‌های شور، به قطب تولید این ماهی تبدیل شده و در سال ۱۴۰۲ حدود ۵۵۰ تن تیلاپیا در این استان تولید شد. این ماهی به دلیل هزینه تولید پایین، قابلیت تکثیر سریع و طعم ملایم که برای ذائقه‌های مختلف مناسب است، از نظر اقتصادی بسیار باارزش تلقی می‌شود.

با وجود مزایای اقتصادی، تیلاپیا در ایران و جهان با انتقادهایی به دلیل مضرات احتمالی مواجه بوده است. برخی معتقدند که این ماهی به دلیل نسبت بالای اسیدهای چرب امگا۶ به امگا۳ (حدود ۱۱ برابر)، می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی، آسم و آلرژی را افزایش دهد، به‌ویژه در مقایسه با ماهی‌هایی مثل قزل‌آلا یا سالمون که امگا۳ بیشتری دارند.

همچنین، ادعاهایی درباره پرورش تیلاپیا در آب‌های آلوده یا استفاده از مواد غیراستاندارد مثل گاز مونوکسید کربن برای بهبود رنگ بافت ماهی مطرح شده که در ایران به دلیل رعایت استانداردهای اتحادیه اروپا ممنوع است.

از منظر زیست‌محیطی، تیلاپیا به‌عنوان گونه‌ای مهاجم شناخته می‌شود که در صورت ورود به آب‌های جاری، می‌تواند گونه‌های بومی را تهدید کند و اکوسیستم‌های آبی را مختل سازد. به همین دلیل، سازمان حفاظت محیط زیست ایران پرورش آن را تنها در سیستم‌های بسته و کنترل‌شده مجاز کرده تا از نشت به طبیعت جلوگیری شود.

با این حال، سازمان شیلات ایران و برخی کارشناسان این ادعاها را رد کرده و تیلاپیا را منبعی غنی از پروتئین (۲۶ گرم در هر ۱۰۰ گرم) و مواد مغذی می‌دانند که برای تغذیه سالم مناسب است.

رئیس سازمان شیلات در سال ۲۰۱۸ تأکید کرد که مضر بودن تیلاپیا صحت ندارد و ممنوعیت مقطعی واردات آن صرفاً برای حمایت از تولید قزل‌آلا بوده، نه به دلیل مشکلات سلامتی و همچنین، تحقیقات نشان می‌دهد که اگر پرورش تیلاپیا در شرایط بهداشتی و استاندارد انجام شود، این ماهی می‌تواند گزینه‌ای ایمن و مقرون‌به‌صرفه برای تأمین پروتئین باشد.

در نتیجه، تیلاپیا از یک ماهی بومی آفریقایی به یکی از مهم‌ترین گونه‌های پرورشی جهان تبدیل شده که در ایران نیز به دلیل ارزش اقتصادی و قابلیت پرورش در مناطق کم‌آب، مورد توجه قرار گرفته است. با وجود نگرانی‌های زیست‌محیطی و تغذیه‌ای، با رعایت استانداردها و کنترل‌های لازم، این ماهی می‌تواند نقش مهمی در امنیت غذایی و توسعه اقتصادی کشور ایفا کند.